چارچوب نظری و سوابق پژوهشی تعاریف و مفاهیم تئوری خاکستری (فصل دوم)

تئوری خاکستری 2 - 2 - 1 - مقدمه تئوری سیستمهای خاکستری اولین بار در سال 1982 توسط دنگ مطرح شد . سیستمهای خاکستری به سیستمهایی گفته میشود که حاوی اطلاعات ناقص شناخته شده و شناخته نشده باشند . این تئوری در مواردی مثل تجزيه و تحليل ، مدل‌سازی ، پيش‌بيني ، تصميم‌گيري و کنترل میتواند مورد استفاده قرار گیرد . با توجه به جذابیتهای این تئوری و ناآشنا بودن این تئوری در کشور ما تا اندازه ای سعی شده است که در این مقاله به معرفی اين تئوري پرداخته شود . 2 - 2 - 2 - تعریف تئوری خاکستری در دنیاي اطراف ما سیستمهاي گوناگون و فراوانی وجود دارد که هر روزه با آنها مواجه میباشیم و مجبور به تصمیمگیريهاي مناسب در مورد آنها هستیم . این سیستمها داراي اجزا و زیرسیستمهاي خاص خود میباشند که براي شناخت آنها بایستی علاوه بر شناخت این اجزا ، روابط بین آنها و همچنین ساختار سیستم نیز معلوم گردد . اما اتخاذ تصمیمات درست نیازمند وجود اطلاعات کافی میباشد که درعمل کمتر سیستمی را میتوان یافت که تمام اطلاعات آن شناخته شده باشند . چرا که تعیین تمام اجزا و روابط بین آنها در بیشتر سیستمها یا غیرممکن بوده و یا بسیار پرهزینه و غیراقتصادي میباشد . سیستمهاي اجتماعی ، سیستمهاي زیست محیطی ، سیستمهاي اقتصادي ، سیستم آناتومی انسان از جمله این موارد میباشند . در حال حاضر و با توجه به دانش فعلی بشر ، براي مواجهه با این سیستمهاي پیچیده ، مجبورهستیم که بسیاري از ابعاد این سیستمها را سادهسازي کرده و در طی این فرآیند ، شاخ و برگ اطلاعات را حذف کنیم که گاهی در پایان ، سیستم مدلسازی شده به یک « شیر بی یال و دم » شبیه خواهد شد و در بهترین حالت تصویر مبهمی از سیستم اصلی را بهدست میدهد که آن نیز فقط بخشی از اطلاعات را در اختیار ما قرار میدهد . از آنجا که همواره اطلاعاتی که از سیستمهاي دردست بررسی ، حاصل میشود ناکامل هستند لذا عدم اطمینان نیز به عنوان جزء لاینفک این سیستمها همواره خودنمایی میکند که این امر به نوبه خود مواجهه و تصمیمگیري در مورد این سیستمها را با مشکل بزرگتري روبرو مینماید . اگر اطلاعات واضح و شفاف یک سیستم را بارنگ سفید و اطلاعات کاملآ ناشناخته یک سیستم را با رنگ سیاه تجسم کنیم در این صورت خواهیم دید که اطلاعات مربوط به بیشتر سیستمهاي موجود در طبیعت اطلاعات سفید ( کاملآ شناخته شده ) و یا سیاه ( کاملآ ناشناخته ) نیستند ، بلکه مخلوطی از آن دو یعنی به رنگ خاکستري میباشند . بنابراین خاکستري بودن یک سیستم ، امري مطلق و سیاه و سفید بودن آن ، امري نسبی است . این گونه سیستمها را سیستم خاکستري مینامند . از آنجا که اصلیترین مشخصهي یک سیستم خاکستري ، کامل نبودن اطلاعات مربوط به آن سیستم است لذا این موضوع ، نقطه اساسی براي شروع بررسی این گونه سیستمها میباشد و هدف اصلی ، بر کشف خصوصیات واقعی این سیستم ها در شرایط کمبود اطلاعات متمرکز شده